Shkruan: Sabedin SINANI
Në kuadër të kushteve ushtarake, gjendja është paksa më e qartë sepse kriteret do të përkonin në masë të madhe me tranzicionin e FSK-së në forcë mbrojtëse ashtu siç definohet me Planin Gjithëpërfshirës të Tranzicionit (PGJT) të FSK-së. Pavarësisht se NATO ka mbajtur një pozicion neutral, nëse jo edhe kundërshtues lidhur me këtë proces, ekipi i saj brenda Ministrisë së Mbrojtjes në mënyrë indirekte ka qenë i përfshirë në këtë proces. Gjithsesi, shtetet kyçe të NATO-s, në nivel
bilateral kanë kontribuar në përpilimin e PGJT dhe në zbatimin e saj. Këtu mendohet në shtete si SHBA, Britania e Madhe e deri diku edhe Gjermania.
Kriteret ushtarake do të mund të përfshinin, por të mos kufizoheshin në këto të mëposhtmet. Së pari, zbatimi i tre fazave të tranzicionit të FSK-së në një forcë mbrojtëse siç parashihet me PGJT (përfshirë këtu aspektet e ndryshimit të doktrinës; rekrutimit, gradimit dhe avancimit të personelit, si dhe arritjes së numrit prej 5000 pjesëtarëve aktivë e 3000 rezervë; fitimi i aftësive grupore të këmbësorisë e funksionalizimi i Regjimentit Luftarak; furnizimi me pajisje e armatim të këmbësorisë etj.)
LEXO EDHE: Procesi i anëtarësimit të Kosovës në NATO (pjesa I)
Së dyti, pjesëmarrja në misione paqeruajtëse në nivel të togut, potencialisht në misionin e NATO-s në Afganistan apo edhe mbështetja e njësive mobile në rajonin e Baltikut. Së treti, krijimi i një qendre të ekselencës në një fushë të caktuar sipas modelit ”mbrojtja e mençur” (smart defence), potencialisht në sferën e reagimit emergjent apo deminimit, gjykuar nga ekspertiza FSK-së e fituar në dy dekadat e fundit. Së treti, përafrimi me kriteret specifike të NATO-së dhe pjesëmarrja në programe respektive (p.sh. Programi për Ndërtimin e Integritetit, Programi për Burime Njerëzore, Programi për Siguri, Programi Shkencë për Paqe, Prokurimi i Mbrojtjes etj.). Pastaj si kritere të tjera do të mund të ishin regjistrimi i të gjitha pronave të ish Armatës Popullore të Jugosllavisë në territorin e Kosovës dhe eventualisht bartja e tyre në pronësi të Ministrisë së Mbrojtjes, apo edhe pjesëmarrja në trajnimet e ofruara nga qendrat e NATO-s (krahas atyre bilaterale).
PVA si proces do të duhej të ngërthente një koordinim të drejtpërdrejtë në mes të Ministrisë së Jashtme të Kosovës dhe selisë qendrore të NATO-s në Bruksel. Ministria e Mbrojtjes/FSK, prezenca e KFOR-it dhe Shtabi i NATO-s – SHAPE në Mons do të shërbenin si instrumente të dy strukturave koordinuese në funksion të zbatimit të PVA. Organet për zbatimin e PVA do të konstatonin zbatimin e të gjitha kritereve të cilat do të konfirmoheshin në mbledhjen e Këshillit Veri-Atlantik në nivel të Ministrave të Jashtme. Si rrjedhojë, Kosovës do t’i bëhej ftesa për anëtarësim si anëtarja e 31-të e organizatës. Ka një përvojë të vogël të NATO-s në vlerësimin e kapaciteteve të FSK-së duke pasur parasysh miratimin e kapaciteteve të pjesshme (2011) dhe atyre të plota (2013) të cilat në mënyrë të tërthortë i hapen rrugë rishikimit të mandatit të FSK-së, bazuar edhe në mundësinë e ofruar nga Plani i Ahtisaarit.
Në rast të miratimit të PVA-së së zbatuar, hapi i fundit formal do të ishte ratifikimi i traktatit për ratifikim nga të gjitha shtetet anëtare të NATO-s. Këtu Kosova do të haste potencialisht në dy lloj vështirësi. Së pari, burokracia e disa parlamenteve evropiane do të vononte në muaj të tërë, nëse jo vite, ratifikimin e një traktati të tillë. Së dyti, disa shtete do ta kushtëzonin në moment të fundit ratifikimin e marrëveshjes duke u bazuar në skenarin e anëtarësimeve të shteteve tjera jo vetëm në NATO por edhe në BE.
Tejkalimi i barrierave ekzistuese politike për mosnjohjen nga 4 shtete të NATO-s nominalisht do të shpinte në drejtim të hapjes së rrugës për anëtarësim të Kosovës në NATO. Megjithatë, edhe pse Kosova do të mund të kishte kapacitete për t’i plotësuar kushtet në rast se ato do të ishin të përafërta me udhërrëfyesin e shteteve fqinje, probleme të natyrës tjetër do të mund të shfaqeshin. Do të mund të vërehej një disponim jo shumë i madh i ca shteteve anëtare të NATO-s që ta pranojnë faktin se Serbia do vijojë pozicionin kundër anëtarësimit (si i tillë parashihet të mbetet) ndërkohë që Kosovës i ofrohet një rrugëtim i tillë.
Duke krijuar një analogji në pozicionin e NATO-s në raport me Ukrainën, aspirata ukrainase për anëtarësim në NATO është zbehur për vetë faktin se NATO përveç se sheh kërcënim ushtarak nga Rusia dhe e merr seriozisht kundërshtimin e saj për anëtarësimin e Ukrainës, ajo ka vendosur që për një të ardhme të mos i ofrojë perspektivë anëtarësuese Ukrainës me qëllim që të mos e antagonizojë Rusinë. E njëjta logjikë do të mund të përdorej në relacionin mes Kosovës e Serbisë ku disa shtete, duke u nisur nga mantra e ”stabiliteti të ekzagjeruar” do të shprehnin skepticizëm për anëtarësimin e Kosovës në NATO, sepse nuk do të
donin ta shihnin Serbinë të irrituar nga ky veprim. Edhe në rast të ndonjë marrëveshje me Kosovën, Serbia gjithsesi do ta kundërshtonte rrugën për anëtarësimin e saj në NATO.
Në rast të forcimit të zërave të tillë, skenari ukrainas do të mund të jetësohej në Kosovë, ku në vend të anëtarësimit do të ofrohej ”Enhanced Opportunity Partners“ si pjesë e ”Partnership Interoperability Initiative”. Ky partneritet i cili si i tillë është bërë nga NATO edhe me shtetet tjera si: Australia, Finlanda, Gjeorgjia, Jordania, Suedia dhe Ukraina do të mund të imponohej si një alternativë e anëtarësimit. Kosova do të duhej ta shmangte një skenar të tillë.
Kosova duhet të vazhdojë me këmbënguljen për anëtarësimin në NATO si një aspiratë e ngulitur thellësisht në kontekstin historik, politik e të sigurisë së Kosovës. Gjasat që Kosova ta rrijë këtë objektiv janë të mëdha jo vetëm në rast të marrëveshjes eventuale me Serbinë, por edhe duke u bazuar në faktin se NATO vazhdon të jetë e shqetësuar me rritjen e ndikimit të Rusisë dhe Kinës në Ballkan. Sado që anëtarësimi i Kosovës në NATO do të mund të shihej si një skenar më i mundshëm krahasuar me anëtarësimin në BE, janë disa rreziqe të cilat duhet të merren parasysh dhe të analizoheshin paraprakisht. Para së gjithash, Kosova do të duhej ta shmangte dhe eliminonte që në fillim deformimin e rrugëtimit të Kosovës drejt anëtarësimit përmes ndonjë partneriteti alternativ.
Për këtë arsye, anëtarësimi i Kosovës në NATO si rezultat final do të duhej të gdhendej në kuadër të një marrëveshje eventuale në mes Kosovës dhe Serbisë. Qeveria e Kosovës duhet të insistonte që si një ndër derivatet e shpejta të marrëveshjes të jetë anëtarësimi i përshpejtuar i Kosovës në NATO, duke u bazuar në skenarin tani më të jetësuar të anëtarësimit të Maqedonisë së Veriut në NATO pas arritjes së marrëveshjes me Greqinë.
Qeveria e Kosovës duhet të ketë të gatshme një propozim-udhërrëfyes për integrim të përshpejtuar në NATO, në linja me atë se çfarë është sugjeruar këtu. Kapitali i politikës së jashtme do të duhej të orientohej,
para së gjithash, në pozicionimin e zyrtarëve dhe individëve më të denjë të shtetit të cilët do të ishin në shërbim të këtij objektivi. Këtu nuk mendohet vetëm në vendosjen e ”zyrtarëve të duhur në vendin e duhur” brenda institucioneve të MPJ-së dhe MM-së, por edhe në përfaqësinë e Kosovës në NATO. /2LONLINE/
/vazhdon/
Autori është themelues i Organizatës “Këshilli Atlantik i Kosoves”
LEXO EDHE: Procesi i anëtarësimit të Kosovës në NATO (pjesa I)
