Tregimi që fitoi çmimin e dytë në konkursin anonim letrar “Flaka e Janarit” 2018
Ana KOVE
NATË LUTJESH
-Ku po shkojmë?, e pyeta më zë të dridhur dhe emocion. -Drejt njohjes me identitetin, m’u përgjigj krejt shkurt. Të m’i lexonte mendimet mua vallë ky njeri? Ja, mbase kjo ishte magjia që më mbante kaq fort të lidhur pas tij. Nëse do ta bëja thjesht rrëfim të zakonshëm atë që ndodhte mes nesh, dhe jo atë që unë ndjeja, diferenca ishte shumë e madhe dhe askush nuk do të besonte se kjo mund të ishte një histori dashurie nga ato tronditëset. Por ja që ashtu e ndjeja: tronditëse deri në ndjesitë e mia të ekzistencës. Edhe tani që ndanim vetëm të dy ajrin mes nesh, më shumë heshtte sesa fliste. Por në kësi kushtesh, kur e kisha aq pranë, heshtja e tij më shijonte shumë. E ndjeja njësoj si fjalë të thëna bukur. Dikur ai vendosi të mos heshtte. Sytë i ndriçuan fort. Ndjesia se ishte i dëshiruar nuk mund të kalonte pa atë ngazëllim që nga brenda nis e të përshfaqet në fytyrë dhe duket pastaj sikur rrjedh nga sytë. – Je gati të më ndjekësh pas? Më pyeti kur parkoi makinën në atë qytet në skaj të lindjes. Më pyeti kot, se unë po vdisja nga kureshtja. Kisha një shpirt të dukshëm kureshtar, sa nuk pyesja kurrë, kur e ndjeja se diçka e panjohur më priste. E në këtë rast, përmes së panjohurës, do të kisha mundësi ta njihja më mirë edhe atë vetë. – Po, po. Do vij me ty, – i thashë. Ishim në krah të njëri-tjetrit dhe unë ndieja të mos kisha peshë tek ecja asaj rruge. Ndjeja ajrin të më rrethonte të gjithën me lumturi shpërthyese. Herë-herë i fusja krahun si padashur dhe ai më shtrëngonte me dorën e tij rreth belit. Pastaj shkëputeshim sërish si për t’i dhenë mundësi frymëmarrjes të rimonte natyrshëm. Ecëm duke shijuar pafjalë kënaqësinë e hapave në trokun e zemrave që na rrihnin fort. -Më duaj, sa të mos jetosh dot pa mua! – i thashë, dhe u pendova në çast nga ajo fjali që më tregonte gati-gati adoleshente naive. -Ah. Por, do të jetosh ti pa mua, tha dhe ma mbylli gojën me buzë, më tepër për të mos më lënë kohë fare të flisja pas tij. Pastaj harkoi krahun e tij të djathtë rreth qafës, duke më drejtuar gjithë trupin për nga një lulishte e vogël aty pranë, ku ca pensionistë po luanin domino. Dhe pastaj m’u bë i largët sërish. Si më tha? Se unë do të jetoja unë pa të. Pra ai mendon se unë nuk e dua mjaftueshëm sa të mos e kem të pazëvendësueshëm? Këtë të këtë pasur ndërmend, kur m’i tha ato fjalë? Pse do të jetoj unë pa të, kur ne duhemi? Unë po torturoja veten me këto pyetje të brendshme, ndërsa ai po i pyeste pensionistët për një bust të prishur nga komunistët në vitin 1947. Një përmendore prishur nga komunistët? Po a nuk i ndërtuan vetë komunistët lapidarët dhe përmendoret pas luftës? Po sikur të ketë menduar se, ngaqë nuk është shumë tip seksual, unë kam nevoja përtej asaj që ai më jep dhe … Ah, jo deri këtu nuk mund të arrijë të artikulohet asnjë mashkull që të do, qoftë edhe për një flirt. Ku mund të ketë qenë lapidari? Ai po pyet pleqtë, ndërsa pleqtë pyesin njëri-tjetrin. Po unë pse dreqin nuk i le këto pyetje idiote që i bëj pa fund vetes, dhe të përqendrohem më mirë se pse u rrethuam nga gjithë këta pleq këtu në mes të lulishtes? Busti? Përmendorja? Lapidari? Varri? Ja. Për këto po flitet më duket. Lapidari ka qenë para Shtëpisë së Oficerëve. Jo. Jo. Thotë një tjetër. Ai u prish më vonë. Pasi u prishëm me kinezët. Nuk ishte lapidari i priftit tonë ai. Busti i një prifti shqiptar, i derdhur në bronz, që u shkatërrua po nga shqiptarët në 1947-n. Pleqtë aty rreth nesh s’duhet të kishin qenë edhe aq të rritur më 1947-n, sa për të mbajtur mend aq shumë. Se ishin shumë të hallakatur në përgjigjet që jepnin. Pastaj thirrën një më të vjetër, nga një grup, që luante një loje shahu aty pranë. Një nga ata që i dinte dhe mbante mend të gjitha. Ai fliste e fliste pa pushim. Unë e kisha shumë të vështirë të përqendrohesha, dhe pse tani isha bërë tërë sy e veshë. “Po, po. E di. Si nuk e di. Lapidari i priftit ishte afër kishës së vjetër. Pra, e paskan prishur komunistët kur prishën kishat?, u hodh dikush Po jo, mor burrë. Kishat u prishën në 1967-n. Lapidari i priftit tonë u prish në 1947-n. Si ka mundësi aq herët, para se të prishej kisha?, pyeti dikush tjetër aty pranë. E prishën komunistët, por të urdhëruar nga serbët. Komunistët serbë nuk iu thanë këtyre tanëve të prishin kishën; se as kishat e tyre kurrë nuk i prishën. Por këta komunistët tanë në ’47-n ishin si vëllezër me komunistët serbë. Dhe komunistët serbë, që të vrisnin për Zotin e tyre, shpresonin që edhe Zoti ynë të fliste gjuhën e tyre. Ishin ata që e vranë priftin më 1928-n, se ky meshonte shqip, as në gjuhën e sllavit e as të grekut. Edhe shkrimet e kishës në shqipe vinin e i prishin diversantët serbë natën e u vinin shenjtorëve tanë emrat e tyre. Po prifti prapë i shkruante shqip ditën. Deri ditën që e vranë. Thonë se donin t’i prisnin dhe kokën e t’ia çonin në Serbi. Po populli këtu e donte shumë dhe ia bëri nderin edhe në kishë, edhe në xhami.” Këtu plaku ndaloi dhe na hodhi një vështrim të gjithëve, si për të parë në po e ndiqnim rrëfimin e tij apo jo. Kur pa se edhe unë po e përpija gjithë ç’po rrëfente, vazhdoi: “Serbët e kërkonin edhe të vdekur. E dini ç’bëri populli? E varrosi në varret e muhamedanëve, që të mos ia gjenin trupin, se prapë vinin diversantët natën që t’i gjenin kokën, edhe t’ia prisnin së vdekuri.” Çfarë? Një prift i varrosur në varret e myslimanëve? E pyeta unë me habi dhe zë dyshues. “Po, po, tha. Njerëzit këtu e deshën shumë në të gjallë. E donin edhe në të vdekur. Ndaj ia ngritën lapidarin”. Pastaj plaku na çoi te vendi ku kishte qenë dikur përmendorja e priftit, që pleqtë i thoshin “lapidar”, dhe që komunistët e shkatërruan në 1947-n. “Eh, tha me dhimbje, po ç’u kushtonte këtyre që premtojnë qiellin në tokë për ca vota, ta ngrinin edhe njëherë atë lapidar. Prifti nuk ishte vetëm dëshmor i kishës, por ai ishte dëshmor i gjuhës shqipe dhe i atdheut. Iu mësonte shqip fëmijëve në kishë dhe kudo, të gjithë fëmijëve pa dallim. Thonë kishte qenë vetë nxënës i Negovanit. Po Negovanin e dogji greku të gjallë e këtë priftin tonë e vrau sllavi mu brenda në kishën e tij të vogël në Najazmë. Prandaj nuk duhen harruar gjërat, mor bir, vazhdoi, e atë lapidarin ta venë prapë, siç e kishte ngritur populli i tërë i këtyre anëve, të krishterë e myslimanë bashkë. Se bashkë duhet t’i bëjmë gjërat për shqiptari. Ata që s’na deshën dhe na vranë atëherë, prapë s’na duan dhe na vrasin edhe sot. Ata që na i prishën varret, dhe na i zhdukën, e na i ndryshuan në sllavisht shkrimet e shenjta të të parëve në kisha atëherë, prapë na i prishin edhe kërkojnë të na i ndryshojnë edhe sot në gjuhën e tyre. Përmes shërbëtorëve të tyre. Ndaj edhe duan që ne t’i harrojmë ca gjëra. Të harrojmë të vërtetat tona, të shkuarën tonë, martirët e vërtetë të vendit. Po mirë komunistët që i harruan dhe i shkatërruan, po edhe tani këta që shkojnë e vijnë nëpër pushtet nuk po i bëjnë mirë fare ca gjëra.” Këtu zëri iu mpak dhe kuptoi se tani muhabeti bëhej më i rrezikshëm po të vazhdonte, ndaj parapëlqeu të bënte një pushim nga rrëfimi, duke pyetur: – Po ti pse interesohesh kaq shumë, mor bir? Hë, pra, mendova dhe unë me vete. Pse ishte kaq i interesuar? Në vend të shijonim çastet tona të përbashkëta vetëm, rrinim e dëgjonim histori me priftërinj dhe komunistë. – Ishte gjyshi im priti i Najazmës, tha. As im atë s’e mbante mend fare. Dhe vdiq me brengën se nuk ia pa dot varrin. Të pyesje në atë kohë për varrin e një prifti, të fusnin në varr të gjallë. Ose të linin siç e lanë tim atë. Të jetojë as mbi varr e as nën varr. As i vdekur e as i gjallë. Pastaj unë e pashë në sy. Ai po lotonte. Më shtrëngoi instinktivisht dorën. Burri i fortë befas u bë fëmijë i ndjeshëm, që kishte nevojë për t’u kapur diku. Pra, përveçse humbjes tragjike të të gjyshit, ai kishte edhe brengën e jetës së pajetuar të atit të tij. Ai u drodh. U drodh edhe dora ime brenda pëllëmbës së tij. Si tha? E kishte gjysh? Ata që s’e deshën dhe e vranë gjyshin tim dhe atin tim atëherë dhe tani s’më duan dhe do më vrasin edhe mua. Bobooo! Kështu tha? Jo. Jo. ishte pak më ndryshe. S’di si ndihem. Po unë pse e nuk pyes atë si ndihet? Ja, ta pyes, së paku, siç më pyeti ai. Por para se ta pyes unë, flet ai vetë i pari, pasi është përshëndetur më pleqtë aty në lulishten ku dikur ishte përmendorja e Priftit të Najazmës, gjyshit i tij, që e kishin shkatërruar komunistët, thanë pleqtë, dhe konkretisht i ati i një njeriu me shumë pushtet politik e lidhje kriminale sot, siç më tregoi ai vetë. – Je e lirë të shkosh, zemër. Unë e kam shumë të komplikuar jetën.
– Kam frikë se nuk të kuptoj dot plotësisht.
– E di. Askush nuk do t’i kuptonte ca gjëra, edhe po t’i thosha.
– Po thuaji, se mbase ndjehesh më mirë.
– Por, mos kujto se do të ndjehesh ti më mirë, po fola unë.
– Gjithsesi, diçka duhet të ma thuash.
– Jeta ime është e kontrolluar. Mbase edhe e rrezikuar.
– E kontrolluar? – Pyeta sikur nuk po kuptoja. Por në fakt e kuptova mirë. Dhe kjo m’i bënte të shpjegueshme edhe të gjitha ato situata të ankthit të tij të vazhdueshëm. Madje dhe paplotmëninë e ardhjes së tij tek unë. Në çast ndjeva frikë të madhe. Për atë? Mbase, por në vend të thosha ndonjë gjë që të mund ta ndihmonte, apo të mund ta ngacmoja për të vazhduar më tej rrëfimin e tij, e pyeta në mënyrë krejt vetanake: Po jeta ime a rrezikohet, nëse të ndjek ty?
– Nuk e di. Edhe mundet.
Edhe mundet? Toka m’u lëkund nën këmbë. Këmbët m’u drodhën dhe nuk isha e zonja të hidhja asnjë hap. As ta ndiqja e as të kthehesha mbrapsht. Është rrugëtimi drejt identitetit, – më tha në fillim. Po unë pse të kisha frikë?
– Rrugëtime të tilla nuk janë të mjaftueshme vetëm. Por as kur ke frikë, – më tha pasi kuptoi dyzimin tim.
– Po eja të ikim nga ky vend. Ne mund të marrim mbrojtje dhe të jetojmë të sigurt diku gjetkë, larg këtij rreziku.
– Jo. Unë nuk ik. Ata atë duan, që ne të ikim. Të braktisim vendin. Që të bëjnë ç’të duan me të shkuarën tonë, me vendet tona të shenjta, me emrat tanë, me të sotmen dhe të ardhmen tonë. Ata që na e morën identitetin dikur me zhbërje pastaj me plumb e me shkatërrim, tani duan të na përzënë.
Unë iu luta shumë të iknim. Se kisha një parandjenjë të keqe. Se po të iknim, ne do të mund të shkruanin e t’i rrëfenim të gjitha pa frikë e në liri. Që asgjë të mos harrohej. Shkruaji ti, më tha. Të gjitha. Shkruaji ditët tona, netët tona, puthjet tona. Çdo gjë që është kaq e bukur. Shkruaji dhe emrat kur i thërrasim në ekstazë, dhe Zotit kur i lutemi shqip të na bëjë njësh trup e shpirt. Kështu s’do na e vrasin dot dashurinë. As lutjet..
Shifra: “Najazma “
