Nga Zejnullah Jakupi
John Simpson na dha një leksion gazetarie duke bërë pyetjen: Pse BBC nuk i quan militantët e Hamasit ‘terroristë’? Shkrimi u botua në mediet anglezofone dhe i përkthyer në shqip më 12/10/2023 nga Syri.net.
Në këtë kolumne komentuese John Simpson vinte në pikëpyetje kërkesën e ministrave të qeverisë britanike, por edhe të kolumnistëve të gazetave, njerëzve të thjeshtë – të gjithë po pyesin, shkruan Simpson, „pse BBC nuk thotë se personat e armatosur të Hamasit që kryejnë mizori të tmerrshme në Izraelin jugor janë terroristë?“.
Sipas Simpson përgjigja të çon menjëherë tek parimet e themelimit të BBC-së. Sipas tij terrorizmi „është një fjalë e ngarkuar, të cilën njerëzit e përdorin për një veprimtari që ata nuk e miratojnë moralisht. Thjesht nuk është detyra e BBC-së t’u tregojë njerëzve se kë të mbështesin dhe kë të dënojnë – cilët janë ´të mirët´ dhe cilët janë ´të këqinjtë´“.
Ai nuk ka kundër pse qeveria britanike dhe qeveritë e tjera e kanë dënuar Hamasin si një organizatë terroriste, por kjo është puna e tyre, thotë Simpson. Ne, thotë ai, “zhvillojmë intervista me të ftuar dhe citojmë kontribues që e përshkruajnë Hamasin si terroristë”.
E rëndësishmja sipas tij është se „ne nuk e themi atë me zërin tonë. Detyra jonë është t’i prezantojmë audiencës tonë faktet dhe t’i lëmë ata të vendosin vetë“.
Simpson e thekëson se mospërdorimi i fjalës terrorist nuk do të thotë se BBC fsheh të vërtetën, por të kundërtën, po parafrazoj; informojmë në mënyrë shterruese.
Simpson është dakord dhe thotë se është„krejtësisht e arsyeshme t’i quash “mizori” incidentet që kanë ndodhur, sepse janë pikërisht të tilla, askush nuk mund të mbrojë vrasjen e civilëve, veçanërisht të fëmijëve dhe madje edhe foshnjave – as sulmet ndaj njerëzve të pafajshëm, paqedashës që po marrin pjesë në një festival muzikor“.
Dhe shton tutje: “Gjatë 50 viteve që kam raportuar për ngjarjet në Lindjen e Mesme, i kam parë vetë pasojat e sulmeve si ky në Izrael, dhe kam parë gjithashtu pasojat e sulmeve izraelite me bomba dhe artileri ndaj objektivave civilë në Liban dhe Gaza. Tmerri i gjërave të tilla të mbetet në mendje përgjithmonë“.
Por kjo, thotë ai, “nuk do të thotë se duhet të fillojmë të themi se organizata, mbështetësit e së cilës i kanë kryer ato, është një organizatë terroriste, sepse kjo do të thotë se ne po e braktisim detyrën tonë për të qëndruar objektiv”.
Dhe kështu kishte qenë gjithmonë në BBC. “Gjatë Luftës së Dytë Botërore, transmetuesve të BBC-së iu tha shprehimisht të mos i quanin nazistët ´të këqij´ apo ´të ligj´, edhe pse ne mund t’i quanim, por në fakt i quanim ‘armiku’. ‘Mbi të gjitha´, thuhej në një dokument të BBC në lidhje me atë situatë, ´nuk duhet të ketë vend për sharje´. Toni ynë duhej të ishte i qetë dhe i përmbajtur”.
Sipas Simpson ishte e vështirë të mbahej ky parim kur IRA bombardonte Britaninë dhe vriste civilë të pafajshëm, por , thotë ai, “ne e bëmë. Kishte presion të madh nga qeveria e Margaret Thatcher në BBC, dhe ndaj gazetarëve individualë si unë për këtë – veçanërisht pas bombardimit në Brighton, ku ajo sapo i shpëtoi vdekjes dhe shumë njerëz të tjerë të pafajshëm u vranë dhe u plagosën“, shprehet Simpson duke triumfuar se BBC po e mban linjën deri më sot.
Dhe vazhdon argumentimin: „Ne nuk mbajmë anë. Ne nuk përdorim fjalë të ngarkuara si ´e keqe´ ose ‘frikacak´. Ne nuk flasim për ´terroristë´. Dhe nuk jemi të vetmit që ndjekim këtë linjë. Disa nga organizatat më të respektuara të lajmeve në botë kanë saktësisht të njëjtën politikë, …Kjo është arsyeja pse njerëzit në Britani dhe në mbarë botën, në një numër të madh, shikojnë, lexojnë dhe dëgjojnë atë që ne themi, çdo ditë“ (citatet e huazuara nga – Syri.net).
Kjo pra ishte deklarata e z. Simpson. Me këtë rast do mundohem të jap ca nuanca të kontekstit teorik gazetaresk.
E para, BBC, si shërbimi publik i mediave në Mbretërinë e Bashkuar zbaton një politikë të caktuar për raportimin e ngjarjeve dhe përdorimin e terminologjisë. Në rastin e organizatave dhe grupimeve politike, përdorimi i termave si “terroristë” është i ndjeshëm dhe mund të përballet me shumë komente dhe kritika të ndryshme. Politika e tyre ka për qëllim të qëndrueshmërisë dhe objektivitetit në raportimin e ngjarjeve.
Në rastin e Hamasit, ky grupim është një organizatë politike dhe ushtarake që kontrollon Gazën dhe ka mbështetës të tyre, por është edhe shpallur si organizatë terroriste nga disa shtete dhe organizata ndërkombëtare, përfshirë Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimin Evropian. Për këtë arsye, BBC dhe shumë media të tjera shpesh ndërrojnë terminologjinë e përdorur për të përshkruar Hamasin, për të përfshirë shprehje të ndryshme si “grup militant,” “organizatë ushtarake,” apo “lëvizje politike.” Kjo është një përpjekje për të shmangur përdorimin e një gjuhe të ngarkuar politikisht dhe të sigurojë që raportimi të jetë i objektiv dhe i paanshëm.
Në çdo rast, diskutimi mbi terminologjinë në media është një çështje që ndodh në një kontekst të gjithanshëm dhe politik. Organizatat dhe individët ndjekës të ngjarjeve ndryshojnë në mënyrë të ndryshme terminologjinë e përdorur nga media dhe kanë pikëpamje të ndryshme mbi këtë çështje. Mediat janë të përpjekura të sigurojnë që raportimi të jetë i balancuar dhe i bazuar në faktet konkrete në atë që ata ndërmarrin.
Një argument i fortë që bënë që media të ketë skenarin e saj gjatë raportimit ka të bëjë edhe me efektin ekonomik. Siç dihet, etika gazetareske dhe sistemi kapitalist kanë një numër të rëndësishëm të pikave të përbashkëta, por ndryshojnë edhe në shumë mënyra. Disa nga pikat e përbashkëta të tyre përfshijnë:
Lirinë e fjalës: Sistemi kapitalist promovon lirinë e fjalës dhe shprehjen e mendimeve të lira, e cila është thelbësore për gazetarinë. Etika gazetareske gjithashtu thekson rëndësinë e raportimit të objektiv dhe të paanshëm, duke e nxitur lirinë e shprehjes, por edhe përgjegjësinë ndaj informacionit të saktë dhe të drejtë.
Në këtë kontekst duhet marrur parasysh edhe aspektin e profitorit dhe konkurrencës: Sistemi kapitalist promovon konkurrencën dhe fitimin, dhe kjo aplikohet edhe në fushën e gazetarisë. Gazetat dhe mediat private duhet të jenë të suksesshme financiarisht për të mbijetuar dhe zhvilluar. Kjo mund të përfshijë përdorimin e strategjive për të tërhequr lexues dhe sponsorë, dhe kjo ndikon në përmbajtjen dhe ndjekjen e lajmeve dhe i „detyron“ ato të jenë të përmbajtshme. Në mënyrë indirekte edhe ato janë pjesë e sistemit dhe i kontribuuojnë asaj për tu mirëmbajtur.
Megjithatë, ka edhe ndryshime dhe tensione midis etikës gazetareske dhe sistemit kapitalist: Siç e kemi rastin tek përcjellja e informacionit: Në kërkim të audiencës dhe fitimit, mediet kanë tendencë të ofrojnë lajme sensacionale ose të bazuara në sensacion, duke shmangur thellësinë dhe analizën e detajuar. Kjo tension midis fitimit dhe objektivitetit mund të çojë në zvogëlimin e etikës gazetareske.
Gjithashtu ndikim ka edhe kontrolli i pronarit: Në një sistem kapitalist, pronarët e mediave kanë ndikim të madh mbi përmbajtjen dhe redaktimin e lajmeve. Ky ndikim mund të çojë në presion mbi gazetarët për të përshtatur ose censuruar lajmet në mënyrë që të përmbushin interesat e pronarëve.
Dhe më tej vije në rend pavarësia e gazetarisë: Etika gazetareske promovon pavarësinë e gazetarisë dhe pavarësinë nga ndikimet e jashtme, duke përfshirë pronarët dhe interesat e tyre ekonomike. Në sistemin kapitalist, kjo pavarësi mund të kërcënohet nga presionet ekonomike dhe interesat e pronarëve, por edhe ndikimeve politike që gjërat të raportohen siç i dëshiron etablishmenti politik etj.
Në përgjithësi, tensionet midis etikës gazetareske dhe sistemit kapitalist janë të njohura dhe përballohen në mënyra të ndryshme nga gazetarët dhe mediat. Përkushtimi për një raportim të objektivë dhe të paanshëm mbetet një qëllim i rëndësishëm për gazetarët, edhe në kuadër të sistemit kapitalist.
E kur jemi tek etika e raportimit në lajme duhet thënë se raportimi nuk duhet të nxjerrë (nxis) qëllimisht konflikte.
Në fakt, një nga parimet themelore të gazetarisë është të sigurohet objektiviteti, drejtësia dhe përqendrimi në raportim të saktë dhe të paanshëm. Gazetarët duhet të përpiqen të ndjekin standartet e tyre etike dhe të ofrojnë një pamje të balancuar dhe të plotë të ngjarjeve pa nxitur konflikte të panevojshme.
Prandaj duhet patur parasysh objektivitetin. Gazetarët duhet të përpiqen të raportojnë të vërtetat e objektiva dhe të paraqesin të dyja, tre ose më shumë palët e një ngjarjeje. Një raportim i përbashkët i një ngjarjeje duhet të jetë i bazuar në faktet e vërteta, jo në përdorimin e ngjarjeve për të krijuar konflikte apo dramë të panevojshme.
Kujdesi i thekësuar duhet vihet në gjuhën dhe titujt: Mënyra se si titujt dhe gjuha përdoren në lajme ka ndikim të madh në interpretimin e një ngjarjeje. Gazetarët duhet të jenë të kujdesshëm në mënyrën se si përdorin gjuhën dhe titujt për të shmangur nxitjen e konflikteve.
Në këtë aspekt të rëndësishme janë burimet dhe verifikimi i informacioneve: Gazetarët duhet të mbështeten në burime të besueshme. Pra, duhet të verifikojnë informacionin para se ta përfshijmë në lajme. Përdorimi i burimeve të verifikuara dhe të besueshme ndihmon në parandalimin e raportimit të pasaktë dhe tensioneve të panevojshme.
E kjo tregon edhe integritetin profesional: Gazetarët duhet të mbajnë një nivel të lartë të integritetit profesional dhe të mos ndikohen nga presione të jashtme, siç përmendëm që mund të nxisin konflikte të panevojshme.
Konfliktet në lajme mund të lindin nëse një ngjarje është shumë komplekse, ka interesat e shumë palëve, siç është ajo në Gaza, sepse përfshin çështje të ndjeshme. Megjithatë, qëllimi i etikës së raportimit në lajme është të sigurojë se konfliktet prezantohen në mënyrë të drejtë, të paanshme dhe në kontekstin e duhur, dhe jo të nxiten apo forcohen për qëllime të sensacionalizmit apo marrjes së audiencës. Gazetarët duhet të përpiqen të ofrojnë një pamje të plotë dhe të kuptueshme të ngjarjeve duke iu përmbajtur parimeve themelore të gazetarisë profesionale dhe etikës.
Nga këto që u thamë se a ka të drejtë John Simpson duhet shtuar disa argumente. John Simpson është një gazetar i njohur britanik i cili ka pasur një karrierë të gjatë dhe të suksesshme në fushën e gazetarisë. Ai ka punuar për BBC dhe ka raportuar nga ngjarje të rëndësishme dhe konflikte në të gjithë botën.
Përfshirja e fjalës “ka të drejtë” në lidhje me një gazetar është një pyetje komplekse. John Simpson, siç është rasti për çdo gazetar, është i përgjegjshëm për përmbajtjen dhe raportimet e tij. Ai është i detyruar të respektojë standartet e etikës gazetareske dhe të sigurojë se informacioni që ofron është i saktë dhe i paanshëm.
Në përgjithësi, gazetarët kanë përgjegjësi të rëndësishme ndaj audiencës së tyre dhe ndaj profesionit të tyre. Ata duhet të zbatojnë etikën gazetareske dhe të kenë kujdes për objektivitetin dhe saktësinë në raportimet e tyre. Përpiqen të ofrojnë një pamje të balancuar të ngjarjeve dhe të përmbahen nga ndikimet e jashtme që mund të ndikojnë në përmbajtjen e tyre. Në fund të ditës, vlerësimi i punës së një gazetari përcaktohet nga audiencat, kritika e tyre, dhe vlerësimet e kolegëve të tyre në fushën e medias.
Pyetja se BBC nuk duhet të jetë as në linjen me qeverine britanike po as pro izrealite dhe kundër palestinezëve dhe anasjelltas por i duhet ta mbajë linien e vet neutrale, por besoj se definicioni për „terroristët“ egziston dhe nuk mund të mohohet.
Mbase BBC është media në nivelin më të lartë profesonist, është pra një organizatë mediale publike e financuar nga taksat në Mbretërinë e Bashkuar dhe është një nga burimet kryesore të informacionit në vend, ka kujdesin e veçuar kur i përdorët definimet e tilla.
Një debat i vazhdueshëm është dhe mbetet nëse BBC është mjaftueshëm e pavarur nga qeveria britanike dhe ndikimet politike. Në shumë raste, BBC është kritikuar nga spektri i gjerë, siç ishte rasti me sulmet e Hamasit duke u akuzuar se anon ose është shumë i majtë ose shumë i djathtë, duke përfshirë këtu edhe kritika për raportimin e tij në lidhje me ngjarje politike dhe ndërthurjen me qeverinë britanike. Në të njëjtën kohë, ka edhe kritika të ndryshme për raportimet e BBC në lidhje me çështje të tjera, përfshirë raportimet e saj në konfliktin e Kosovës 1998/99 por edhe për konfliktin izraelito-palestinez, tani dhe për shumë vatra të krizave.
Pyetja nëse BBC është në linjë me qeverinë britanike ose pro-Izrael nuk është një çështje e thjeshtë për t’u përgjigjur. Është e rëndësishme të kuptohet se BBC është një organizatë komplekse me një numër të gazetarëve dhe ndikues të ndryshëm, dhe mund të ketë opinionet dhe perspektivat e ndryshme në gazetarinë e saj. Në përgjithësi, BBC ka për qëllim të ofrojë lajmet dhe informacionin në një mënyrë të objektivë dhe të paanshëm, por ndikimi i ndryshëm politik dhe interesat mund të ndikojnë në përmbajtjen e saj në disa raste. Lexuesit dhe shikuesit duhet të jenë të kritikë ndaj lajmeve dhe të shqyrtojnë burimet e tjera të informacionit për të arritur në një vlerësim të pavarur të ngjarjeve dhe çështjeve.
Gjithsesi gazetaria e jep ose duhet ta jap gjithmonë definicion se çfarë kuptojmë me terrorizmin dhe llojet e tija, një informim mbi këto fenomene.
Prandaj shtellimit të termit “terrorist” ose “sulmet terroriste” janë terma të përdorura për të përshkruar aktet e dhunshme që synojnë të shkaktojnë terror, ankth, dhe tmerr tek qytetarët. Këto vepra shpesh kryhen nga organizata, grupe, ose individë dhe janë të karakterizuara nga përdorimi i dhunës për të arritur qëllimet e tyre politike, sociale, apo të tjera.
Disa karakteristika kryesore të sulmeve terroriste përfshijnë:
Qëllimi i tmerrit: Sulmet terroriste janë projektuar për të shkaktuar tmerr dhe ankth tek popullsia. Kjo bëhet përmes sulmeve të papritura dhe të mëdha që janë projektuar për të përhapur frikën.
Përdorimi i dhunës së papërshtatshme: Sulmet terroriste përfshijnë përdorimin e dhunës së papërshtatshme, duke përfshirë sulme me armë, sulme ndaj qytetarëve të pafajshëm, dhe shkatërrim të pronave publike dhe private.
Qëllimi politik: Organizatat ose individët që kryejnë sulmet terroriste bëjnë këtë me qëllim për të përmbushur qëllime politike, shoqërore, ose të tjera. Përdorimi i dhunës është një mjet për të shtyrë përpara agjendën e tyre.
Është e rëndësishme të theksohet tutje se përdorimi i termave si “terrorist” është subjektiv dhe mund të prekë sensibilitetin politik dhe kulturor. Në disa raste, individët ose grupet që kategorizohen si “terroristë” nga një vend apo organizatë mund të quhen liberatorë apo rezistues të lirisë nga grupet ose individët e tjerë. Kështu, termat dhe përdorimi i tyre janë pjesë e një debati të gjërë dhe të ndërlikuar në botën e gazetarisë dhe politikës.
Në këtë kuptim mund të dallohen disa lloje të terrorizmit: Ku shfaqet terrorizmi dhe cilat janë prejardhja dhe qëllimet e tij?
Veprimet terroriste mund të kufizohen në një shtet (terrorizmi kombëtar) ose të shtrihen përtej tij (terrorizmi ndërkombëtar). Prejardhja dhe qëllimet e organizatave terroriste janë shumë të ndryshme: ato mund të jenë të motivuara politikisht, ideologjikisht, etnikisht ose fetarisht. Këto motive shpesh mund të përzihen.
Lloji i parë i terrorizmit është ai i ashtuquajtur „terrorizmi i majtë“. Orientimi i tij është politiko-ideologjik ndërsa Sfondi/qëllimet janë: Lufta kundër rendit demokratik shtetëror, marrëdhënieve pronësore.
Shembuj e terrorizmit të majtë janë: Fraksioni i Ushtrisë së Kuqe (Gjermani) dhe Brigadat e Kuqe (Itali) në vitet 1970, sot të izoluara në Amerikën e Jugut dhe Azinë Juglindore.
Lloji i dytë është terrorizmi i krahut të djathtë i cili ka gjithashtu orientim politiko-ideologjik. Sfondi/qëllimet e tija janë:
Nacionalizmi, racizmi, ksenofobia. Shembuj e këtij lloi janë:
Underground Nacional Socialist (DEU/2011), Anders Breivik (Norvegji/2011).
Lloji i tjetër i terrorizmit është ai etniko-nacionalist. Ky lloj i terrorizmit ka orientim etniko-nacionalist dhe ka për qëllim luftën për të drejtat e pakicave, autonomi, pavarësi. Shembuj e tillë i kemi me sa vijon: PKK (Turkiye), ETA (Spanjë), IRA (Irlanda e Veriut).
Përfund: Në bazë të specifikimit të llojeve të terrorizmit duhet thënë se terminologjia dhe dallimi midis “luftës çlirimtare” dhe “luftës speciale terroriste” mund të jetë i komplikuar dhe i ndërlikuar. Dallimi në mes tyre shpesh varet nga perspektiva politike dhe historike, dhe është një çështje e diskutueshme. Megjithatë, disa dallime të zakonshme janë: Në kontekstin e “luftës çlirimtare,” grupet apo individët që angazhohen në këtë lloj konflikti shpallin se janë duke luftuar kundër pushtuesve të huaj, kolonialistëve, apo zyrtarëve të qeverisë që shpallen të jenë okupues.
Grupet që mbështesin “luftën çlirimtare” shpesh shpallen se kanë një bazë legjitime për të kërkuar pavarësinë, lirinë, ose autonomi për një grup etnik, komb, apo territor.
Ndërsa tek lufta speciale terroriste kemi këtë përcaktim: Termi “lufta speciale terroriste” përdoret zakonisht për të përshkruar sulme të qëllimshme të ushtruara nga grupet që janë klasifikuar si “terroristë” nga autoritetet apo komuniteti ndërkombëtar.
Në këtë rast, sulmet përdorin shpërdorimin e dhunës kundër qytetarëve të pafajshëm dhe objekteve civile për të krijuar tmerr dhe të dëmtojnë shoqërinë.
Është e rëndësishme të theksohet gjithashtu se dallimi midis “luftës çlirimtare” dhe “luftës speciale terroriste” është i ndjeshëm dhe i diskutueshëm dhe ndryshon nga një situatë në tjetrën. Në politikë dhe në arenën ndërkombëtare, klasifikimi i një konflikti ose grupi si “luftë çlirimtare” ose “terrorist” mund të jetë subjekt i ndërhyrjeve të ndryshme dhe interesave të ndryshme. Kjo është një temë e rëndësishme në diskutimin mbi konflikte dhe çështjet globale, dhe përmban një spektrum të gjërë të pikëpamjeve dhe debatit. /2LONLINE/
