Tregimi i librit ANTOLOGJIA E TREGIMIT SHQIPTAR ( shekulli XXI ), edituar nga Klubi i Poezisë, Tiranë 2019 …
Sabit Rrustemi
PESHA E DHEUT
U gënjyem.
Sa bore bie dimrit, tashmë nuk bie aq shi verës. Ose
bie më tepër ose më pak. Dhe, jo kur duhet e sa duhet.
Vonohet. Nganjëherë me muaj. Nganjëherë shfaqet
befas në retë e skëterrëta. Lëshohet turr nëpër currila
kah toka. Na bënë qull. Dikah bën rrah. Vërshon.
Si tash. Njëherë, ra para kohe. Nuk na la t’i çelim sytë.
Pastaj u fsheh diku qiejve të tjerë, reve të dendura.
Një kohë të gjatë s’u duk. Erdhi një mesnate e na
gëlltiti tërë bereqetin e mbjellur në Arën e Rrëpinjtë.
Vijat e çelura s’i bënë ballë vërshimës që u krijua për pak
minuta. Ne, i dëgjuam ushtimën. Përgjumshëm dolëm
në tlina sa për t’u lagur. Vonë ish të shpëtohej diçka.
U pajtuam me egërsinë e natyrës.
Nga e nesërmja, çdo ditë duhej të lëshoheshim
bregut, me rrjeta buzë detit. Për ta zënë fatin e ikur.
* * *
U zdorgjëm.
Vëllai i madh mori koritën e drunjtë, tërplotën e ujit
të endej kah thellësitë e detit Unë, zura një shkëmb
aty ku fillonte uji të dukej më i kaltër, më i zi. Lëshoja
rrjetën të endej nëpër ujë, me shpresë. E mbajta duke
i shtrënguar muskujt. Kur zija të lodhesha, e tërhiqja
ngadalë. Herë më dilte bosh e më bënte vrer, herë kapej
ndonjë peshk pas saj e më ngjallte besim. Tërë ditën.
Vëllai i madh zhdukej shpinës së detit. Kohë të gjatë
nuk e shihja. Më kaplonin djersë të ftofta. Më qaseshin
miza pickuese, të pavërejtura. Më helmonin gjakut.
Ai vonohej. Sa më nxiste t’i bie këmbë detit e ta gjej
ku është e ku s’është. Po më mungonte shkopi magjik
i Moisut. Dhe, deti nuk më hapte shteg. Më mbante në
makth maje shkëmbi.
Kur vinte fytyrëmërrolur as më binte ndërmend ta
qortoja. Korita e zbrazur zuri pak nga pak t’ia haj zemrën.
I thosha: mos e humb veten. Edhe këta po na dalin mjaft.
Ai, i shikonte peshqit e nxjerrë në zall e m’i lëshonte sytë.
Më dhimbsej që e ndiente veten keq.
* * *
Një kohë.
Zemërohesha në peshqit që i zija. Si nuk futeshin
në rrjetën e tij e t’ia kthenin sadopak gëzimin?
E luta një ditë: rri këtu në shkëmb se të ka lodhur deti!
Më tha: jam mllefosur në të, ja do ta pijë të tërin, ja le
t’më pijë ai mua.
Nga ajo ditë më nuk më peshkohet.
Peshkatarët tjerë tallen me mua: do që t’i rrezitësh të tëra
organet trupore njësoj?
Gjetkë është halli i rrezitjes sime.
Ata nuk më kuptojnë. Kënaqen së qeshuri kur e nxjerr
rrjetën të zbrazët e kthehem në shtëpi.
* * *
Vëllai i madh as natën nuk e bënte mirë. Ngërçet ia
sakatonin muskujt. Ia shtrëngonin me dara. Ia rrotullonin
e ia lëviznin deri në çmendi. Gruaja e tij më kot përpiqej.
Zverdhej.
Ç’na bëri dhe ai shi i mallkuar!
Ma shtrydhi dhembjen në shpirt. Sytë m’u errën.
Mornica më kapluan nëpër lëkurë. Më dridhën.
Nuk ka mbetur as hija e burrit.
Gruaja e vëllait gërryente dheun e mbetur zorrëve të mia, pa
mëshirë. Asaj as që i përftonte në mendje se çfarë goditjesh
më jepte. Nuk i ndiente të rënat siç i ndija unë, veshëve të mi.
Hiquni atij përbindëshi! E keni parë si i ka sytë, të
kaltër në të zi! Të lëvizshëm, o Zot, sa të lëvizshëm!
Mashtrues. Më frikësojnë sa herë i vështroj prej bregu.
Më bëhet se më përlajnë përpara, se më gëlltisin
I mbuloi sytë e vet me duar, kunata.
E mora me mend, ajo lëngonte nga sëmundja e parandjenjës.
Aman, hiquni atij të mallkuari!
Si t’i hiqeshim? Në Arën e rrëpinjtë mund t’i lëpinim
vetëm gurët e shpluar. Dhe, tek-tuk ufllat që zunë të
lëshojnë shtat. Thellësitë e detit na ushqenin, sa kohë, na
mbanin gjallë, pas atij rrebeshi.
Bëhet mirë, bëhet!
Desha ta qetësoj kunatën.
Çfarë e mire? Pse nuk më thua kuditë, ku ditë, po kunatë,
ku natë? Nata ka zënë po fle në mua. Ajo shtriga e zezë.
Vjen posa të më zë gjumi . Ma lëshon mjaltin në sy.
E, unë s’shoh tjetër, sall atë. Ajo luan e bën ç’do me
mua. Prej asaj dite që u zdorgjët në det. Nuk jam më
e atij. Nata me terrin lugat kalëron nëpër mua me trok
tmerrues. I rrëfeva edhe burrit po kokën ia ka përpi deti.
Ai s’është më kokëburri. Një kokëdeti, është ai, i shkreti!
U zhgreh në vaj…
* * *
Në horizontin e skajshëm të qiellit, atje ku puqej
me detin, s’di, prej ujit apo tokës, havasë u shfaqën
do re të vogla, të bardha si shkuma. Të magjepsnin
me atë bardhësi. Majëmalet e borës . Jashtë
dukeshin bardh. Bardhësi e ftohtë. Po në brendësi?
Një puhi, një erë deti, erë mali i ndërron sakaq. I bën
bashkë. I fërkon. I nxë, I nxin. Tevona, zë i shtrydhë.
Varësisht prej duarve, gishtërinjve.
Pushojmë sot, o vëlla?!
Atij i shkreptinë sytë.
Jemi lodhur e çmallemi pak.
Xhelozia i vetëtiu e iu përvodh në gjuhë, i bubulloi:
Ti, meqë nuk je endur kot, pusho! Unë jo.
E bëri mendjen çykë. U nis. Gruaja nuk e përcolli si
rëndom. Vetëm e shikoi nga dritarja, kah rrëshqiste bregut,
tatëpjetës. Dikur fare s’e shihte. E dritares nuk i shqitej.
Sytë e saj të ënjtur më ndiqnin pas edhe mua.
Rrjetën e lash se nuk më peshkohej.
+ + +
Më iku sysh.
U ula në rërën e shpërlarë. Valët e qeta nuk më linin. Brendisë
më trandnin, bishtdhelprat valë. S’u besoja. Sidomos në
këtë pikë të thellë heshtjeje. Ato dukeshin të nemitura, të
lodhura. Më bëhej se flinin shtratit kaltërosh. Po, vështirë
ta kuptoje në flinin vërtetë apo shtireshin. Sidoqoftë i
mbaja nën rojë përmes shikimeve që mbyteshin diku,
treteshin papërcaktueshëm në pritjen e kthimit të vëllait.
Ai, ditëve të fundit tëhuajësohej nga dashuria vëllazërore,
dhe jo vetëm vëllazërore. Ai e harronte edhe gruan. Edhe
Dy Lulemollët. Edhe Testamentin: Të mos i jepej detit.
Vetëm udhën e shtëpisë deri në breg ende e ecte
symbyllas. Mbrëmjeve. Mëngjeseve.
+ + +
Harrova veten në pritje.
Tashmë s’dija sa kohë prisja e që kur isha aty. Kishte
kaluar një ditë, një muaj, një vitë a njëqind. Nuk kishte më
shumë rëndësi se sa të dukej ai. Ma zuri syri. Atëherë kur
ujët e detit u bë krejt i zi. Kur ballit iu qasën rrudhat e gjata,
rrudhat e thyera. Kur flokëve ujore diku-diku zinte vend
bryma. Kur hija e bregut flinte thellë, thellë nën valët e detit.
Nën det m’u përftua edhe Gruaja e Vëllait të madh. Ishte
e zhytur thellë, sa mezi e shihja, për t’i larë lotët duke
njelmur krejt ujët e detit.
U ngrita edhe vetë t’i fusja duart në ujë.
Poshtë dallova hijen time të nxirë në pritje.
+ + +
U tërhoqa pa u lagur.
Vëllai i madh afrohej ngadalë, tejet ngadalë.
Më shumë u vonua prej që e pashë se sa gjatë gjithë
kohës para se ta shihja. Apo më dukej nga padurimi që të
ktheheshim sa më pare në shtëpi.
Ky që vjen kaq ngadalë, do të ketë barrë të rëndë!
Jo. Në rrjetën e tij ishte përvjedhur vetëm një sy. Syri
që e gëlltiste Ku natën. Pikëllimi enigmatik në fytyrën e
vëllait. Kureshtja që ja kulloste bishtat e syve. Frika që
mundohej të lëshonte rrënjë në krejt qenien e tij. Çka t’i
thosha?
Syri i Detit, ai sy i kaltër, ai sy i zi tashmë më frikësonte
edhe mua . Ia ngula sytë. Thellë në bebëza të tij vëreja Ku
Natën tek priste në dritare.
As na foli. As luajti vendi . Si të afrohej tek ne kur e tëra
ishte shprazur prej lotëve. Ishte derdhur në vazot e luleve.
E gurëzuara grua.
Dy Lulemollët ia dhanë lemerisë.
Mollëzat e Kuqe u bënë të mavijosura.
Për çudi këto skena rrëqethëse, Vëllai i madh i duronte
shumë ftohtë. Aq ftohtë sa s’merrej me mend. Si të
merrej? Ai nuk ishte fare në mend.
– O zot, ç’na përmbyse kështu?
Klithi zëri që e kisha harruar.
* * *
Pa frymë arrita te Peshkatari më i vjetër, në bregun tjetër
përballë.
I rrudhi krahët e nisi t’i hajë gishtërinjtë.
U ktheva te Peshkatari tjetër, në bregun e mesëm, anës së
djathtë, që gjysmë jete e la në det.
I pëlciti dylli i ballit.
Atëherë, rashë te bregu më i vogël. Peshkatari që
kishte fituar përvojë, më tha: shko te Faltorja Hatë, në
Shpellën e gurit. Mos harro, ruaju se po të mashtron
gjumi. Me vete mere edhe Vëllamadhin edhe Sydetin.
* * *
Nata nuk më priti. Lëshoi terrin gjithkah. Si i verbëri
duke i flijuar gishtërinjtë në vend të ushtarëve, pa dhënë
ag mezi arrita në shtëpi.
Frymë e gjallë s’ndihej.
Shtëpia ish lëshuar në flatrat e hekurta të gjumit.
Po çelësi, ku e kanë lënë çelësin?
Atë e mbante Nëna e Votrës mes gjinjve të shterur.
Pa dhënë ferk, askujt nuk ia jepte.
* * *
Më këputi lodhja tek pragu i portës. U ula në gurin e
gdhendur gurgac. Gjumi m’i mbylli sytë pa më pyetur.
Nga fundi i nëndheshëm i gurit, gjarpri nuhati erën
time prej njeriu. Hapi sytë, nxori gjuhën dhe u nis të më
helmojë. Pesha ime e fjetur ia xigëlonte bishtin për të më
kafshuar.
Ëndrra me trandi. Rastësisht e shkela në kokë. Ia derdha
helmin e përgatitur për mua. Fare rastësisht. Vetëm
helmin ia derdha. Ai u tërhoq rrëmbimthi i zhgënjyer prej
nga doli. Tash bën rojë nën dhe dhe është i parrezikshëm.
* * *
I rashë portës me një takt ledhatues.
Dëgjova një krismë dere. Hapat që zdirgjeshin shkallëve.
Të ecurën brenda oborrit. Afrimin e diçkaje të ngrohtë.
Gruaja ime që hynte në muajin e nëntë të yjësisë.
Më kaploi ankthi.
Si ta ruaj që të mos tmerrohet? Mund t’i rrotullohej
fëmija në shtratin e ciptë brendalëkuror.
I buzëqesha përdhunshëm.
S’di nga e nxora atë qeshje të vrarë.
-Mos më gënje, – u lirua ajo. Krejt po i shoh, por hatri i të
voglit që po e ushqej sa kohë, po përmbahem.
Ma zgjati dorën e vet. Më kapi për dore.
Ec e kthjelli sytë, sytë e tu prej njeriu!
Kamë udhë, u ngrita lehtë, ku mbeti Vëllamadhi, ku
mbeti Sydeti?
Ajo ma fali një shikim ngushëllues, një grumbull pikash
loti, ashtu qetë, natyrshëm, sikur mos të kish ndodhur
asgjë.
E peshoi Sydeti, po ti mbahu!
Si, si? Më dolën sytë jashtë!
Mos shko as te ajo Faltorja!
Nga po e di kjo? U çmerita. Me duar i mbaja sytë.
Atë e hëngër vetmia prej guri dhe heshtja prej shpelle.
shtanga.
E shikoja gruan time sikur ta shihja për të parën herë .
Kaq afër e mos ta njihja. E admiroja aq shumë sa vetëm
zemra ime di të rrëfejë.
Po rashë në hall.
Ç’t’i bëja tash Sydetit, atij gëlltitësi të tmerrshëm? Kishte
zënë vend në ballë të shtëpisë. Na priste të mateshim me
të, në peshoren e krijuar prej deti. Mua dhe gruan time
dhe atë të tretin që vinte për udhë. Sydeti i fryrë. Bebëza e
ndritshme e tij. Mbante brenda Vëllamadhin me koritën
e drunjtë. Me rrjetën e zbrazur. Me tërplotën ujore. Në
një anë. Në anën tjetër Ku Natën, mbështetur me bërryla
në dritare. E tëra u gurëzua në pritje. Tutje, në prapavijën
e tij, krimbi ua gërryente zemrat Mollëzave të Kuqe.
Më shpëtuan pa dashje lotët e ngujuar prej burri. U
ligështova.
Gruaja rrëmbimthi lëshoi tatëpjetë pusit, mureve të gurta,
kovën e zbrazët. Rrëmbimthi e tërhiqte përpjetë. Nëpër
mjegull e vëreja. Derisa e tërhiqte prej çikrikut me duart e
saja të shkrifëta, Kah vinte tek unë duke krijuar një shteg të
lagur mbrapa, derisa e derdhi mbi mua prej kokës e poshtë.
U shkunda si një lis i rënduar nga bora.
Sydeti në ballë të shtëpisë, pareshtur më ftonte në peshojë.
Gruaja hoqi shaminë prej flokëve pa fije turpi.
Gërshetat e gjatë, gërshetat e zezë iu lëshuan mbi supe.
Zemra më gufonte.
Me duar ia kapa gërshetat. Kujdesshëm pa e trandur nga
veprimi i saj. Ajo grushtet plot dhe i derdhte mbi shami.
– Merre këtë dhe, derdhja sipër atij përbindëshi. Ndryshe
nuk peshohet Syri i Detit. Vetëm nga pesha e dheut.
Nën psikozën e frikës e dhembjes, mllefit e hakmarrjes,
u ngjita shkallëve. Lakmia mendjemadhe nuk më çmonte
as pesë pare. Një përbuzje të padurueshme ndjente edhe
ndaj shamisë së mbushur me dhe. Po , kur ia lëshova
sipër të tërin, më nuk mund të shihte se si ngrihej lart
ana e tij e peshojës, aq lart në një lartësi marramendëse
sa rrëshqiti e ra nga peshorja drejt e në gurët e nxjerrë
për themelin e ri. Pëlciti. Grima-grima u bë ai gëlltitës.
Gruaja, e sigurt në peshën e dheut, nuk ishte shqetësuar si
unë. Ajo që më pare përcaktoi fitimtarin. Dheun e mbetur
nga Ara e Rrepinjtë. Veç të flijuarit e tjerë nuk mund t’i
ngjallte. A, këngët do t’ua nxjerrë një ditë. Zëri i saj vrull.
+ + +
Iu afrova.
Në sytë e botës e putha.
Në brendinë e saj ndjeja se si lëvizte njeriu i ardhshëm
duke çelur udhë…
(1987)
