Doli nga shtypi libri më i ri (poemë), i shkrimtarit të njohur Bilall Maliqi. Libri në fjalë përbëhet nga tridhjetë e gjashtë pjesë të shkruara në bazë të alfabetit , duke e përfshirë edhe prologun dhe epilogun. E njëjta poemë është e përkthyer edhe në gjuhën rumune nga përkthyesi i njohur Baki Ymeri. Ja edhe mendimi i redaktorit dhe i përkthyesit të librit për vlerën artistike të kësaj poeme.
Bilall Maliqi, shkrimtar i njohur në të gjitha trojet e etnikumit shqiptar, por jo vetëm shqiptar, sepse ai deri më tani është i përkthyer edhe në gjuhë të huaja, sidomos në anglisht dhe në italisht, kurse tani edhe në rumanisht, dëshmon qartë për vlerat artistike të shkrimeve të tij në fushën magjike të poezisë dhe të zhanreve tjera letrare.
Kësaj rradhe, ky poet nga Preshevës, vjen para lexuesve shqiptarë dhe rumunë me një libër të ri të rikënduar në gjuhën e një vendi ky njeriu lind poet, libri duke qenë i dekoruar me një titull sugjestiv (Drithërimë/Tremuratura). Kjo është vepra e njëzetedytë e poetit. Vetë titulli i poemës është i ndërtuar në bazë të alfabetit tonë me tridhjetegjashtë shkronja sipas rradhës kronologjike.
Libri fillon me shkronjën A dhe mbaron me shkronjën e fundit të alfabetit: ZH, duke përfshirë këtu edhe prologun dhe epilogun e poemës. Cilat janë fshehtësitë e poemave respektive? Poema në fjalë sheshon në një mënyrë a tjetër përditshmëritë tona në rrafshe të ndryshme ekzistenciale e jetësore, duke i mveshur ato me gjetje dhe me motive atraktive, duke i stolisur edhe me figuracion të nevojshëm poetik. Që nga prologu shihet qartë vendosmëria e poetit që ta ndërtojë korpusin e poemës konform kërkesave të një opusi të realizuar me një bukuri të veçantë artistike. Na e merr mendja se këtë padyshim e ka arritur.
Në pjesët e ndara të poemës, poeti ligjëron me një gjuhë të rrjedhshme figurative, me një gjysëmhermetizëm modern, duke qenë tek-tuk edhe i drejtpërdrejtë. Autori shpreh mllefin e tij për veset negative të shoqërisë, për ndarjet, përçarjet, ndërskamcat që iu kanë bërë dhe po iu bëhen popullatës sonë të shkretë në trojet e tyre autoktone. Këtu është fjala për shqiptarët e lënë pasdore të kësaj krahine të përbuzur e të përlotur nga Paria dhe njerëzit me shumë maska. Në këtë kontekst, poeti me anë të vargjeve poetike ka arritur t’ua çjerrë maskat atyre që e bënë popullin e përvuajtur, duke e lënë në varfëri dhe mjerim korbat e çoroditur të pushtetit.
Brenda tekstit poetik të poemës, ka çaste pesimizmi, si mbizotërimi i të zezës në bardhësi, guri ndarës, dashuri e ndaluar, përçarje dhe shumëçka që lidhet me pesimizmin. Poeti nuk ndalet me kaq, porse ai me një ndjesi të thellë e mund pesimizmin e mbizotëruar në nënqiellin shqiptar: “Dhe s’munda ta takoj të bardhën/ s’e të zezat kishin vurë hendeqe/ vaj medet…/ ato po shtohen përdit/ si mbështjellës rrethë bardhësisë/ deri në tëhollues të dashurisë.
Përveç kësaj, poeti brenda pjesëve të poemës fut edhe dromca të dashurisë së ndarë, të përlotur, të përndjekur, të cenzuruar dhe të ndaluar: „zemra zemrën le ta pret/ në pushimoren/ e shkëmbit të dashurisë“ (Pjesa e 19 e poemës). Vlen të potencojmë një fakt trimërues, se poeti është optimist për një ditë të mirë, për një lulëzim të një dite të re, e cila do të vijë së bashkë me lirinë e munguar, edhe bashkimi i ëndërruar, paralelisht me dashurinë e përlindur.
Kundruar në përgjithësi, poema „Drithërimë“ e poetit të njohur në të gjitha trojet shqiptare, madje edhe në diasporë, lirisht mund të konkludojmë se Bilall Maliqi ka vlera të veçanta artistike, duke patur parasysh ndërtimin e fuqishëm të vargut, thellësinë e mendimeve filozofike, meditative e psikologjike, elemente me të cilat bën këtë poemë të bukur, fakt të cilin shpresojmë se do ta ketë parasysh edhe kritika letrare. Pse? Sepse kjo poemë si e tllë, i bën nderë letërsisë shqiptare në përgjithësi.
Baki Ymeri (Bukuresht)
DICURS POETIC ÎNTR-O LIMBĂ CURSIVĂ FIGURATIVĂ
Autorul vine în faţa noastră cu o nouă carte, şi în limba unei ţări unde omul se naşte poet (România). Volumul bilingv (Tremurătură), este un poem construit pe baza celor 36 de litere ale alfabetului albanez, cuprinzând în acest context şi prologul cu epilogul. Care sunt tainele cărţii respective?ilall Maliqi este acel poet şi eseist cunoscut în toate ţinuturile etnicumului albanez, prezent în mai multe spaţii lingvistice, mai ales în cele englez, italian şi român, lucru care dovedeşte clar despre valoarea creaţiei sale, mai ales în domeniul magic al poeziei.
Poemul lui Maliqi abordează cotidianul nostru în spaţii diferite existenţiale, fiind înzestrat cu motive atractive şi cu o figuraţiune deosebită din punct de vedere poetic. Încă din prolog, se vede clar hotarârea poetului pentru a construi corpusul poemului conform cerinţelor unui opus realizat cu o frumuseţe aparte artistică. Credem că a reuşit.
În cadrul lucrării poetice, autorul ne oferă un discurs cursiv figurativ, cu un semiermetism modern, fiind pe în esenţa sa, direct. Este exprimată revolta sa împotriva obiceiurilor negative ale societăţii, protestând faţăde aceia care au dezbinat populaţia albaneză autohtonă din Presheva (rămasă sub dominaţia sârbă), vina fiind şi a reprezentanţilor celor două state albaneze (Albania şi Kosova), albanezii din sudul Serbiei rămânând în capcana şomajului şi a sărăciei crunte.
În interiorul textului poetic, sunt clipe de pesimism, precum dominaţia temei alb-negru, piatra (hotarul) despărţirii, iubirea interzisă, dezbinarea şi multe alte subiecte legate de aceeaşi stare aproape fatidică. Poetul nu se opreşte cu atât, el chiar cu o sensibilitate adâncă îşi învinge pesimismul prezent în subcerul albanez. În afară de aceast, introduce şi fragmente ale iubirii interzise, înlăcrimate, urmărite, cenzurate şi oprite. (Vezi o parte din poemul al 19-lea!)
De menţinut şi un fapt curajos, acela prin care poetul ştie să fie şi optimist, aşteptând o zi mai bună, înflorirea unui timp nou, care va veni deodată cu libertatea deocamdată lipsită, aşteptând paralel cu iubirea reînviată, şi unirea visată. Privind construcţia literară „Tremurătură”, liber putem concluziona că Bilall Maliqi posedă valori deosebite artistice, având în vedere structura puternică a poemului, adâncul gândirii filozofice, meditative şi psihologice, elemente cu care acest poem devine frumos şi atractiv, un poem care, sperăm, va face cinste literaturii albaneze.
Baki Ymeri (Bucureşti)
http://titulli.com/index.php?m=post&s=12515
