/Rreth librit me intervista të Ajete Zogajt: “Dija si art dhe arti si dije” , Prishtinë, 2018/
Shkruan: Akademik Mehmet HALIMI
Ajete ZOGAJ,si zotëruese e mendimeve të veta origjinale dhe të sinqerta, është njëra ndër gazetaret tona të vyera e të rryeja, e cila nëpërmjet intervistave të saja të hollësishme e të detajuara, i qaset çështjeve problemore të artit e të dijes, shkencës e kulturës sonë kombëtare në përgjithësi, me një takt e tempo të matur, me një sens e intuitë të hollë, me mirësjellje e thjeshtësi njerëzore. Mirësjellje, e cila hapë të gjitha portat shpirtërore, sepse asgjë sa thjeshtësia nuk vepron e afron në përvetësimin dhe komunikimin njerëzor.
Ajo,duke shtruar pyetje nxitëse e cytëse, intrigon dhe investigon, heton e zbulon thesarin e pasur të botës së artit,të dijes e të kulturës te personalitetet e zgjuara dhe të shquara,që kanë bërë emër e famë (Deri te e cila arrihet shtegut të ngushtë),jo vetëm në fushën e dijes,artit e kulturës,në trojet kombëtare shqiptare,por edhe në arenën ndërkombëtare. Sepse dija nuk njeh kufij,ajo përhapet e zgjerohet,shfrytëzohet e vlerësohet dhe qarkullon pandalshëm në universin mendimor botëror : si gjaku nëpër trup,uji nëpër tokë (uji është gjaku i tokës) ashtu qarkullon dija e arti nëpër botë.
Meqenëse dy vëllimet e mëparshme me të njëjtin titull: “Dija si art dhe arti si dije I, dhe I I, që u botuan më 2009 dhe më 2010,duke parë suksesin e saj,sepse botimet në fjalë u mirëpritën,u lexuan me interesim,u përjetuan dhe u vlerësuan si vepra të cilësisë së lartë në fushën e artit dhe të dijes, ajo u inkurajua, duke u nxitë nga besa e shpresa, mori guxim e besim, se besimi në vetvete është sekreti i parë i suksesit, ndaj falë aftësisë e mendjemprehtësisë, dëshirës e vullnetit, ajo nisi të meditojë e të shpalojë me vendosmëri e dashuri,”e cila është çelës që hap të gjitha dyert e së pamundurës”(proverb kinez) të hulumtojë e të zbulojë horizontet e dijes dhe të artit të njerëzve të ditur e të ngritur, me namë e me famë, studiues e krijuese, shkencëtarë (historianë e folkloristë) e shkrimtarë e poetë,fetarë e famullitarë,liderë e veprimtarë dhe ta njoftojë publikun lexues e studiues për vlerat e larta artistike e publicistike,shkencore e historike,me të cilat mund të mburret e krenohet populli ynë para opinionit botëror,nga njëra anë,por edhe të marrim shembull e të mësojmë nga dijetarë e filozofë,artistë e publicistë,që kanë arritur vlera kulmore në fushë të dijes dhe të artit tonë kombëtar.
E madje,duke i takuar edhe vetë gjinisë femërore, Ajete ZOGAJ intervistoi edhe pesë krijuese të shkencës,të dijes e të artit dhe veprimtarive udhëheqëse,që janë hijeshia dhe pasuria e popullit tonë,
“Burri i mirë e hijeshon odën ,gruaja e mirë edhe oborrin”(Fj.urtë popullore). Mirëpo, sot gruaja shqiptare si femër e emancipuar,e ngritur dhe e kulturuar ka kapërcyer gardhiqet dhe ka tejkaluar muret e oborrit të shtëpisë të familjeve patriarkale e prapanike.
Ajo sot e hijeshon qytetin e universitetin,si studiuese,ligjëruese e krijuese,e hijeshon edhe parlamentin si deputete e lidere partiake dhe si udhëheqëse shtetërore. Bukurinë e tyre e shton bukuria dhe kuptimi i fjalës, që ato e flasin me maturi e thjeshtësi. Sepse “Modestia është bukuria e vërtetë e një gruaje” (Proverb zviceran). Gruaja është shpirti i shtëpisë dhe themel i shoqërisë,zonjë e shtëpisë dhe nënë e fëmijës,ajo është Nëna e njerëzimit,me të cilën mburret e krenohet,jo vetëm populli e kombi ynë,por mbarë njerëzimi,siç është NËNË TEREZA.
Ne krenohemi edhe me autoren e kësaj vepre – Ajete ZOGAJN,e cila duke krijuar e shkruar shkurt e qartë,sepse “arti i të shkruarit është arti i të shkurtuarit” (A.Çehov), ajo po zbulon dhe po dëshmon prirjen dhe talentin e saj si një gazetare e zellshme dhe krijuese me plot ide,dëshirë e vullnet të paparë.
Është mahnitëse e magjepse aftësia e saj hulumtuese ,e cila e prirur nga mjeshtëria profesionale e gazetarisë arrinë të gjejë e të kontaktojë,të intervistojë e të shestojë,të analizojë dhe të qes në dritë e të ndritë gjithanshëm,veprimtarinë e njerëzve të penës dhe të shtegtojë gjurmëve të jetës së tyre të punës krijuese,ligjërimit nëpër katedra universitare e instutucionale shkencore,kontaktimeve me kultura të popujve të ndryshëm që ata komunikojnë ndërmjetveti falë zotërimit të gjuhëve botërore dhe përkthimit të veprave të krijuesve tanë,sepse njohja e një gjuhe të huaj është një dritare në botë,duke njoftuar popujt e botës me vlerat artistike të dijes e të kulturës sonë kombëtare,nga njëra anë dhe përkthimit të veprave të krijuesve të popujve të botës,në gjuhën shqipe,duke u njoftuar e duke u pasuruar me vlerat e artit,të dijes dhe të shkencës botërore,nga ana tjetër,në mënyrë të ndërsjellë këtë mision e kryejnë për mrekulli njerëzit e dijes dhe të artit tonë kombëtar si prezentues e përfaqësues ndërkulturor apo ambasadorë të diturisë dhe artit botëror.
Mirëpo,për të gjitha këto ndriçime e zbulime, një meritë e veçantë i takon autores së veprës në fjalë për kureshtjen e interesimin,hulumtimin e zbulimin,kontaktimin e komunikimin,mënyrën dhe metodën e afrimit dhe të përvetësimit që përdori me maturi e mjeshtëri t’ u afrohet me mirësjellje të pëlqyeshme e të njerëzishme dhe të pushtojë zemrat e të intrigojë e të zgjojë mendjen,idetë e veprimtarinë e tyre ta shpalosin me gatishmëri e dashuri para gazetares sonë të vyeshme,e cila diti të bëjë “vek pa yrrnek”,
sepse është njëra ndër gazetaret tona unikate, e cila po shënon ngritje e ngjitje kulmore në
fushën e gazetarisë,artit e dijes dhe botimit,sistemimit e studimit të kësaj lënde të vlefshme nga fusha e artit,e dijes,shkencës dhe kulturës.
Nuk është punë as e lehtë as e thjeshtë të gjurmosh e të zbulosh njerëzit e dijes e të artit me namë e me famë,ku janë e ku s’ janë dhe secilit prej tyre veç e veç t’u shtrosh pyetje të veçanta e specifike sipas profesionit e interesimit të fushëveprimtarisë së tyre,sepse duhet ditur shtruar pyetjet mirë e mbarë që të marrësh përgjigje të mira e të mbara,të drejta, të sakta e të qarta,ashtu siç e hedh bujku farën në arë ashtu edhe i mbinë. Ndodh nga njëherë që më vështirë është të formulosh pyetjet e të pyesësh sesa të përgjigjesh. Sepse sado që duken të lehta: “Pyetjet e thjeshta janë ato më të vështirat për t’u përgjigjur” (Frei).
Për t’i intervistuar 16 kandidatë,njerëz të profesioneve dhe të veprimtarive të ndryshme,duhet pasur,jo vetëm durim e interesim,gatishmëri e vendosmëri,vullnet e dashuri,por edhe njohuri e mençuri,e “mençuria është shkenca e bukurisë”(Ditero),dituri e urtësi,e “Dituria është fuqia e mendjes,kurse urtësia është fuqia e shpirtit” (Shanohan), do të thotë duhet pasur edhe përgatitje profesionale e shkencore për të marrë përgjigje e njohuri përkatëse nga shkencat e ndryshme prej njerëzve të profileve të ndryshëm: 4 shkencëtarë, 4 shkrimtarë, 2 poetë, 3 studiues,2 fetarë e famullitarë,një publicist dhe një lidere e udhëheqëse të dy gjinive 10 burra e 6 gra,të thuhen e të shprehen me një gjuhë të pastër e origjinale,sepse “gjuha është gjithmonë vesha e mendimit” (Xhonson), të artikulohet e vërteta dhe kombëtarja në art e në shkencë,sepse “E bukura e artit është e vërteta” (Reishol), duke u përpjekur të zbulojë aftësinë dhe diturinë gjeniale të të intervistuarve,sepse “Gjeniu është njeri i aftë që të thotë gjëra të thella në një mënyrë të thjeshtë”(Ç.Bukovski).
Kritiku e analitiku duhet ta shpreh e ta thotë vetëm të vërtetën,por më parë duhet ta njoh atë. Nëpërmjet pyetjeve me rend e me vend,me logjikë e me arsye, e” arsyeja është më e mprehtë se shpata” (Tuqiditi), Ajete ZOGAJ mori përgjigje në çështje e pyetje të nxehta e të mprehta,të dobishme e të rëndësishme për profesionet e të intervistuarve, për
rëndësinë e veprave të tyre letrare e artistike,shkencore e historike, pedagogjike e filozofike dobia dhe rëndësia e të cilave rritet e shtohet,zgjerohet e thellohet me përsosjen e përkryerjen e tyre, dhe kur ato afrojnë edhe dokumente, veprat e tilla të artit e të dijes mund të kualifikohen e cilësohen si monumente të kulturë,të artit e të shkencës.
Duke gëzuar e shfrytëzuar lirinë e fjalës dhe të mendimit,pa pengesa e pa cezurë politike të anarkisë moniste, Ajete Zogaj iu përvesh punës,jo vetëm si gazetare regjistruese,por edhe si gazetare e autore krijuese e studiuese e artit dhe e dijes,e cila u tregua produktive me prurje të pasura,me librin e tretë,me të njëjtin titull: “Dija si art dhe arti si dije”, arti është e vërteta dhe e vërteta është besimi,ndaj bukuria e veprës së saj është bukuria e fjalës,arti gjuhësor muzikal e orgjinal.
”Muzika është gjuha e vërtetë e të gjithëve”(Veber).Por edhe gjuha e pastër,stili i rrjedhshëm e sintaksa e fjalisë së përsosur është m u z i k ë e origjinalitetit gjuhësor. Origjinaliteti i veprës së autores në fjalë,nuk qëndron vetëm në stilin e saj të saktë,të qartë e të kuptueshëm,por edhe në mënyrën e metodën e të menduarit,taktin e prekjes e gjetjes së problemeve, durimin e interesimin e qasjes dhe të komunikimit ndërbisedor me personalitete të shquara të intervistuara,ajo duke qenë e bindur në besën e shpresën e saj, arriti të sajojë veprën e saj,jo vetëm të suksesshme,por edhe të vlefshme,sepse përveç talentit e prirjes së saj për të shkruar,na njoftoi me një dyzinë shkencëtarësh e shkrimtarësh,njerëz me famë e namë në fushën e dijes e të artit,që kanë krijuar e shkruar vepra madhore nga fusha e kulturës,arit e shkencës kombëtare shqiptare me përmasa të vlerave botërore,të cilët kanë ndërtuar ura ndërkulturore ndërmjet popujve e gjuhëve të ndryshme.
Janë këto personalitete që e çojnë shoqërinë njerëzore drejt majave më të larta e më të përsosura të artit,të shkencës,të prodhimit dhe të mendimit njerëzor,të cilët dijnë dhe shohin deri atje,ku të tjerët nuk shohin asgjë,ndaj ata janë mburrja dhe krenaria jonë kombëtare e botërore.
Një meritë dhe mirënjohje e veçantë për këtë vepër i takon autores Ajete Zogaj, e cila
veprimtarinë e personaliteteve të intervistuar dhe përgjigjet e tyre i përjetësoi me shkrim,jo vetëm në gazetë (media ditore),por edhe në veprën e saj: “Dija si art – arti si dije” III, me vlerë të përhershme kulturore e artistike,publicistike e shkencore,filozofike e historike,të cilat stivohen e shtresohen dhe përhapen si margaritarë në kulturën e njerëzimit dhe zënë vend në thesarin e dijes botërore.
