/Me rastin e 7 Marsit, ditës së mësuesit /
Genc Tafili
Përkundër pushtimeve të shumta e të gjata që nga romakët e deri në shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë, më 28 Nëntor 1912, gjuha shqipe u ruajt dhe u përcoll brez bas brezi. U shkrua herë me shkronja latine, herë turke e herë serbe, por asnjëherë nuk mundën ta shuajnë këtë gjuhë të ëmbël bilbili, siç e thotë Naimi ynë i madh. Shumë atdhetarë patriotë e breza derdhën edhe gjakun për gjuhën e shkronjat shqipe.
Rilindësit tanë, Naum Veqilharxhi, Naim, Sami e Abdyl Frashëri, Çajupi, Asdeni, Pashko Vasa, Jani Vreto, Kristoforidhi, Hoxha Tahsini, Zef Serembe, Ndre Mjeda, Mihail Grameno, Luigj Gurakuqi etj. ishin pishtarët e gjuhës shqipe, ata përveç që shkruan shumë vepra ku lartësohej gjuha shqipe, dhe argumentohej se gjuha shqipe i ka rrënjët e vjetra, kërkonin me ngulm, në vazhdimësi që të hapeshin shkolla shqipe.
Këtyre thirrjeve e përpjekjeve deri në sakrificë iu përgjigjën edhe shumë shqiptarë të cilët krijuan mundësinë që të detyrojnë pushtuesit turq të lejojnë hapjen e shkollës së parë shqipe në Korçë, më 1887.
Ishte gëzim i madh për Korçën, për popullin shqiptar në përgjithësi, sepse po hapej një dritare e re, një epokë e re, po ndizej një qiri që nuk do të shuhet kurrë.
Drejtori i parë i kësaj shkolle, Pandeli Sotiri do të jap gjithçka nga vetja që të hapet e të mbijetoi kjo shkollë, por Perandoria Osmane dhe shovinizmi grek nuk e lejonin të punonte në përhapjen e mësimit shqip deri sa edhe organizuan vrasjen e tij. Por, shkolla shqipe vazhdoi të punoi edhe për disa vite pas vdekjes së tij.
Në vazhdimësi pushtuesit u munduan t’i zhdukin shkollat e shkronjat shqipe, por sa më shumë që maltretonin arsimdashësit, aq më shumë bëheshin përpjekje dhe sakrifikonin atdhetarët të mbahej gjallë gjuha dhe shkolla shqipe. Dhe në këtë rrugë të gjatë e të mundimshme u arrit që të ruhet gjuha e stërgjyshërve tanë, gjuha e shenjtë.
Të kujtojmë, hapjen e shkollës së Vashave nga motrat Sevastian e Parashqevi Qiriazi, më 1891, Kongresin e Gjuhës Shqipe në Manastir, e përpjekjet e vazhdueshme të atdhetareve për ruajtjen dhe hapjen e shkollave shqipe deri në pavarësinë e Shqipërisë.
Edhe pas kësaj kohe, më se gjysma e popullit shqiptar përjetoi ndalimin e gjuhës shqipe, por asnjëherë nuk u ndal përpjekja që fëmijët tanë të kenë shkolla shqipe. Përpjekje për zhdukjen e gjuhës e të shkollave shqipe nga pushtuesit serb pati edhe në vitet e nëntëdhjeta të shek. XX, por përsëri populli shqiptar hapi dyert e shtëpive e kuletat dhe nuk lejoi të mbyllen shkollat. Edhe në këtë kohë pati ndjekje, shantazhe, gjykime e dënime të mësueseve atdhetar, por asnjëherë nuk mundi të ndalë rrugën e përhapjes së shkronjave shqipe e të arsimit shqip.
Duke e njohur historinë e zhvillimit dhe sakrificat e mësueseve gjatë periudhave historike, edhe në kohën më të re, mësuesit atdhetarë, u radhitën të parët në radhët e UÇK-së, sepse ishin të vetëdijshëm se vetëm në liri do të mund të zhvillohet arsimi, historia e shkenca kombëtare. Në këtë rast të kujtojmë vetëm mësuesin Halit Geci e Shaban Jashari, të cilët ndër të parët u bënë dëshmorë në mbrojtje të shkollës e gjuhës shqipe.
Sot, kur ne festojmë e kujtojmë hapjen e shkollës së parë shqipe, përkujtojmë me respektin më të lartë, duke u përkulur para të gjithë atyre mësueseve që u sakrifikuan për shkolla e për gjuhën shqipe. Nderojmë e respektojmë të gjithë veteranët e të gjithë mësuesit që po rrezatojnë dritë, po japin dituri po u lodhur e me dashuri të madhe.
Urime 7 marsi, mësues të dashur të shqiptarisë!